OCAK2021
Zekeriya Şimşek
Ayva "Trio"su
Ayva "Trio"su
Meyve cumhuriyetinin sade vatandaşıdır ayva. Nedendir bilinmez. Hiyerarşik sıralamada hep geride kalır, pek hatırlanmaz ve elma, portakal, şeftali vb. derecesinde tüketilmez. Sertçe ve bu sebeple yutulması biraz zahmetli olduğundan kadınlar ve çocuklar ayvaya mesafelidir. Ayva yerken zaman zaman olası yutma/yutkunma zorluğuna çözüm sırta vurulur. Ayva, gülgiller familyasından (Cydoniaoblonga) olup anayurdu Anadolu, İran ve Hazar Denizi çevresi; başlıca çeşitleriyse limon ayvası, ekmek ayvası, misket, midilli, şekergevrek, tekkeş ve karaalidir. Üretiminde de tüketiminde de dünya birincisi olduğumuz ayva; reçelinden marmelatına, kompostosundan şarabına, tatlısından dolmasına geniş bir tüketim çeşitliliğinin sahibidir her şeye rağmen...
Ayvanın tarihi insanlık tarihidir dersek abartmış sayılmayız. Teologlar ve arkeologlar Hz.Adem ile Havva’nın masum bir aldanışla yiyerek, Cennet bahçesinden dünyaya gönderilişlerine sebep olan meyvenin elma değil ayva (İncil ve Tevratta geçen “pome”) olduğunu teyit ederken; Homeros (MÖ 8.yy.)’un İlyada’sından anladığımca, Prens Paris’in üzerinde “en güzele” yazan ayvayı Afrodit’e vermesi değil midir Truva Savaşı’na giden yolu kısaltan… Ayvayı yemek? Usulünce ve gereğince yapılmayan bir işten kötü sonuç almayı tariftir. Argoda “kötü duruma düşmek, zor durumda kalmak” demektir. Arif olan bilir…
Antik Yunan Mitolojisi’nde yaygın söylencedir: Kos Adası’nda yaşayan yakışıklı Akontios, Artemis şenliklerine katılmak için Delos'a (Mikonos’un yanında) gider. Şenlikler sırasında Atina’nın en soylu ailelerinden birinin kızı olan Kydippe’ye rastlar ve âşık olur. Soylu olmadığından Kydippe ile evlenmelerine izin verilmeyeceğini bilir, hileye başvurur. Bir ayvanın üzerine “Artemis Tapınağı üzerine ant içiyorum ki ben Akontios’a varacağım!” yazıp tapınağın önünden geçerken gizlendiği yerden Kydippe’nin önüne atar. Ayvayı eline alan Kydippe, üzerindeki yazıyı yüksek sesle okur bir anlam veremez, sonra da ayvadan bir diş alıp yere fırlatır gider ama davranışı yemin sayılmıştır bir kere. Akontios, Kydippe’yi babasından isterse de cevap olumsuzdur. Atina’ya döndükten sonra babası Kydippe’yi üç kez soylu kişilerle nişanlar; tanrıça Artemis hep bir hastalık çıkararak kızın evlenmesine engel olur. Sonunda Kydippe’yi Akontios’a vermekten başka çare kalmaz. Ayvayı yemiştir bir kere. O gün bu gündür ayva, Yunan kültüründe evlilik ve aşkla özdeştir. Bu kültür bize de geçer; düğünlerde gelin ve damada, odalarına çekilmeden önce yemeleri için hoş kokulu ayva hediye etmek, eski yaygınlığını kaybetmişse de devam eden bir gelenektir.
Dede Korkut Kitabı’nda (14-15.yy.) gülmek ayvaya pay edilirken, ağlayan hep nar olmuştur. Gelen mevsimin yaz olduğunu ayvadan anlarmış atalarımız: Ayva çiçek açmış yaz mı gelecek… İslam Peygamberi (6-7.yy.) ayvanın müjde olduğu beyanındadır: Elinde ayva olduğu bir anda yanına Hz. Talha gelir ve ona “Ey Talha bunu al ye! Çünkü bu kalbe rahatlık verir” buyurur. Ayva kalbe nasıl rahatlık verir? Üzüntü ve sıkıntı neticesi oluşan kalp daralmalarını gidererek... Peki, bu nasıl oluyor? Ayvanın içindeki aminoasitler vasıtasıyla. Ayvanın içindeki aminoasitler merkezi ve periferik sinir sisteminde transmitter yapımında kullanılmakta. Bu da kalbe dayalı sıkıntı ve üzüntüleri yok edici. Yani ayvayı yememek için ayva yemek gerek!
Benim de favori meyvemdir ayva. Buyurun ayva “trio”ma…
• Fırında ayva. Ayva tatlısı ile karıştırmayın lütfen! Çocukluğumun Eşrefpaşa’sında boyalı yumurta tokuşturmanın ya da Teksas-Tommiks okumanın yoldaşıydı fırında ayva. Haftalık harçlığımı erken tükettiğim günler sümük çekerdim… Mahallemizdeki ekmek fırınında, mevsiminde öğleden sonraları, ayvalar büyük dikdörtgen tepsiye sıralanır ve fırına atılırdı. Sonra buyurun lezzet şölenine…
• Ayvayı kuru kahveye yatırmak. Eski meyhane kültüründe yaygındır. Ayvayı soyup dilimleyin. Bir tabağa sıralayıp üzerine bir miktar Türk kahvesi serpiştirin ve damak zevkiniz kararınca limon sıkın. Afiyet olsun!
•Ayva yahnisi? Anadolu Mutfağı’nın domates öncesi dönemi kurtarıcısı olup özellikle et yemeklerine yüzyıllarca katalizörlük etmiş ayvanın yahnisi unutulmuş değerlerimizdendir. Küp şeklinde hazırlanmış ayva, kuşbaşı kuzu ya da dana eti ve arpacık soğanla yapılan ayva yahnisi nefis bir lezzettir.
Rüyamda ayva görürüm sık sık. Rüyada ayva görmek? Nedendir bilmiyorum, beni mutlu eder… Demirbaş rüya tabirleri kitabıma göre rüyada ayva görmek; çok yolculuk yapmaya ve hoş sohbete işaret. İnanır mısınız hep çıkar. Her yönüyle “ayva sever” bir görüntü veriyoruz. Çiçek açışından bile umut devşirdiğimiz ayvanın şu sıralar tam zamanı… Parlak sarı kabuğunu kaplayan kahverengimsi tüyleri elle ovalayıp temizledikten sonra ayvayı dişlemenin keyfi başkadır.
Bol ayvalı bir yeni yıl dileklerimle…
Meraklısına ek bilgi: Güzel ülkemin güzel insanlarının derdinin Temiz Yönetim/Temiz Siyaset değil “başkası yemesin biz yiyelim” olduğunu elli yaşım sonrası öğrenebildim, nihayet. Son örnek; İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne ait Kültür AŞ’nin online kitap pazaryeri www.istanbulkitapcisi.com.
İktidar değişikliği sonrası ufak bir değişiklik; güle güle Başakşehir FK, hoş geldin Kırmızı Kedi. Düne kadar belediye iştiraki şirket kendi yayınlarını satarken bugün yönetim ve tahsilat Kırmızı Kedi’de…